OBSESİF KOMPÜLSİF BOZUKLUK (OKB) NEDİR?
Takıntılar, istenmeyen düşünceler tekrar eden, mantıksız davranışlara yol açabilir. Buna zorlanım (dayanılmaz istek) adı verilmektedir. Örneğin, obsesif kompülsif bozukluğu (OKB) olan kişiler, her gün yüzlerce kez ellerini yıkamaları gerektiğini hissedebilir, kapılarındaki kilidi defalarca kontrol edebilirler. Bu tür davranışlar kişide oluşan kaygıyla mücadele etmek istemesinin sonucu ortaya çıkmaktadır.
Obsesif kompülsif davranış ancak bir psikoterapist ve psikiyatrist desteği ile tedavi edilebilmektedir.
OBSESİF KOMPÜLSİF DAVRANIŞLAR
- El yıkama veya sterilize etme
- Dokunma
- Kapı kilitlerini tekrarlı bir şekilde kontrol etme
- Ayakları silme
- Bir kapıyı açma ya da çalma gibi eylemleri yerine getirmeden önce sayma
- İstifleme
- Eşyaları organize etme ve düzenleme
OKB, aşırı kaygı ile baş etmek için geliştirilmiş bir yöntemdir. OKB ile mücadele eden kişiler davranışları sayesinde kontrolün kendilerin olduğunu düşünürler. Bu davranışlar o kadar aşırı olabilir ki, bunlar günlük yaşamı etkilemektedir. OKB'nin ritüelleri, kariyerlerine zarar verebilir, günlük işleyişi engelleyebilir ve kişilerarası ilişkilerin stresli olmasına neden olabilir.
SENSÖRİMOTOR OBSESYONLAR
Vücut odaklı takıntılar olarak da bilinen sensörimotor obsesyonları OKB semptomlarındandır. Bu davranışları sergileyen insanlar, dikkatlerini saplantılı veya zorlayıcı düşünce veya eylemlerden uzaklaştıramazlar. Gözlerini kırpıştırmaktan alıkoyamaz, nefes alıp verme veya yutkunma gibi belirli bir eyleme sıkışmış gibi hissederler. İstemsiz davranışların kişi tarafından bilinmesi kişi tarafından katlanılması zor bir hale gelebilir. Duyusal motivasyona sahip kişiler sadece bu eylemlere karşı tutunmakla kalmaz aynı zamanda onları aşırı analiz eder, konuşmalarının, nefeslerin veya göz kırpmaları arasındaki göz temasının her ayrıntısına konsantre olurlar.
Sensörimotor obsesyon yaşayan insanlar, sık sık nabızlarını kontrol edebilir, gözlerini kaç kere açıp kapadıklarını sayabilirler. Ancak bu davranışlar kişide sıklıkla strese, kaygıya neden olurken iş yapma kabiliyetlerini de olumsuz yönde etkilemektedir. Kişi kendisini daha çok kontrol altında tutma ihtiyacı hissederken, bilincini saplantılardan uzaklaştıramaz.
SAF OBSESYON
Saf Obsesyon, saf gözlemsel OKB olarak da bilinir yani zorunlu davranışların başkaları tarafından fark edilmeden yapılması sonucu oluşan bir OKB biçimidir. Başkaları tarafından fark edilmese bile Saf Obsesyona sahip olanlar sıklıkla müdahaleci ve uygunsuz düşünceler, dürtüler ve doğada şiddet içeren veya cinsel zihinsel imgeler yaşarlar. Bu düşünceler rahatsız edicidir çünkü kişinin etiğini ve doğasını önemli derecede saptırma eğilimindedirler. Örneğin, saf obsesyonda görülen bazı takıntılar, bir çocuğun taciz edilmesi, eşin veya çocuğun öldürülmesi ya da yanlışlıkla başkalarına zarar verme konusundaki tekrar eden korkuları içermektedir.
Saf Obsesyon yaşayan bireyler, bu düşünceleri ortaya çıkaran durumlardan kaçınmak, kötü şeylerin oluşmasını önlemek için ritüeller veya batıl eylemlerde bulunurlar.
OKB TEDAVİSİ
Obsesif kompülsif bozukluğun tedavisi kapsamlı bir şekilde araştırılmıştır. Her yaştan insan, ekonomik sınıf ve etnik grup bu tür saplara sahip olabilir. Bu saplantılar, genellikle utanç ve hayal kırıklığı yaratan, sıradan yaşam aktivitelerine müdahale eden veya depresyona neden olan inanılmaz bir yüklerdir. Davranışlar aynı zamanda ilişkilere müdahale edebilir ve arkadaş ve aile bireyleri için hayal kırıklığı veya endişe yaşatabilir. OKB davranışları çevresel faktörler (özellikle kaygı, korku veya öfkeye neden olan) tarafından tetiklenerek daha da kötüleşebilir.
OKB'si olan kişiler ile terapötik çalışmalar yapılmaktadır. Bilişsel davranışçı terapi ve maruz bırakma terapisi uygulanmaktadır. Maruz bırakma terapisinde, tedavideki kişi bir takıntıya maruz kalır ancak eşlik eden bir zorlama üzerinde durmaktan kaçınmaya çalışır. Bu başlangıçta kısa süreler ile yapılır ve yavaş yavaş süresi arttırılır. Her aralıkta terapist, kaygı düzeyini ölçmek için kişiye soru sorar ve endişeyi perspektif haline getirmeye yardımcı olmak için bilişsel teknikler kullanır. Zamanla, tedavi altındaki bir kişi, takıntılı düşüncelerin çarpık olduğunu öğrenir ve genellikle obsesif ve zorlayıcı davranışlara başvurmadan kaygı ile başa çıkmak için gerekli araçları gelişrir.
