OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU NEDİR?
Otizm, ilk kez 1943 yılında psikiyatrist Leo Kanner tarafından tanımlanmıştır. Kanner bir çalışmada, zihinsel yeti eksikliği ya da şizofreni hastası olan çocuklar gibi davranmayan, belirli rahatsızlıklar gösteren 11 çocuğun olduğunu fark etmiştir. Sendroma erken çocukluk otizmi adını vermiştir çünkü “başından itibaren aşırı derece otistik yalnızlığın olduğunu, çocuğun mümkün olduğunca dışarıdan gelen herhangi bir şeyi umursamadığını, görmezden geldiğini, engellendiğini” gözlemlemiştir. Kanner, otistik yalnızlığın en temel belirti olduğunu düşünmüştür. Ayrıca Kanner, bu 11 çocuğun doğumlarından itibaren insanlarla sıradan bir şekilde ilişki kuramadıklarını da tespit etmiştir. Dil becerileri çok sınırlıdır ve onlarla ilgili her şeyin değişmeden kalması için güçlü, obsesif istekleri vardır (Kanner, 1943; Akt. Kring ve ark., 2015).
Günümüzde otizmin tanımına baktığımızda; Otizm spektrum bozukluğu, doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan karmaşık bir nöro-gelişimsel farklılıktır. Otizmin, beynin yapısını ya da işleyişini etkileyen bazı sinir sistemi sorunlarından kaynaklandığı düşünülmektedir (Tohum Otizm Vakfı). Otizmin neden ortaya çıktığı hakkında yapılan araştırmalarda genetik ve nörobiyolojik bazı etmenlerin otizmin ortaya çıkmasında rol oynayabileceği görülmektedir, ancak hala otizmin neden ortaya çıktığı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Otizmin çocuk yetiştirme tarzıyla ya da ailenin ekonomik koşulları ile hiçbir ilişkisi yoktur. Otizm her coğrafyada, her ailede görülebilir.
Otizme genel olarak baktığımızda sosyal etkileşimde ve sosyal iletişimde eksiklikler göze çarpar. Otizmli bir birey gelişim düzeyine uygun ilişkiler geliştirmekte yetersizdir, göz teması kurma karşısındaki insanın mimiklerini, beden dilini okuma, empati kurma gibi konularda eksiklikler görülür. Tekrarlayan törensel davranışlar gözlemlenebilir, ellerini kanat gibi çırpma, parmak ucunda yürüme gibi. Onları vantilatör, çamaşır makinesi gibi dönen nesneler karşısında uzun süre durup onları izlerken bulabilirsiniz. Aynı zamanda kendi etrafında dönme davranışı da sıklıkla gözlemlenir. Günlük rutinlerinde ya da çevrelerinde olan değişikliklerden (örneğin odalarındaki eşyaların yerlerinin değiştirilmesi) hiç hoşlanmazlar, bu değişiklikler aşırı öfke göstermelerine sebep olabilir.
Otizmin erken tanısı oldukça önemlidir. Otizm yaşam boyu devam eden bir bozukluktur ancak otizmin erken fark edilmesi çocuğun gerekli eğitimlere başlaması, öz bakım becerilerini geliştirebilmesi ve gelişimi için oldukça önem taşır.
Çocuğunuzun hangi davranışları için bir değerlendirme gerekli olabilir?
Eğer çocuğunuz:
• Başkalarıyla göz teması kurmuyorsa ya da çok kısıtlı göz teması kuruyorsa,
• İsmini söylediğinizde bakmıyorsa,
• Söyleneni işitmiyor gibi davranıyor, yanından uzaklaşınca fark etmiyor, sizi aramıyorsa,
• İşaret ederek gösterdiğiniz bir şeye bakmıyorsa,
• Sizin yüz ifadelerinize kısıtlı tepki veriyor, siz gülünce geri gülmüyorsa,
• Taklit etmiyorsa ya da çok sınırlı taklit becerisi var ise,
• Hayali oyun oynamakta zorluk çekiyorsa,
• Gözleri bir şeye takılıp kalıyorsa,
• Parmağıyla işaret ederek istediği şeyi göstermiyorsa,
• Oyuncaklarla amacına uygun oynamayı bilmiyorsa,
• Akranlarının oynadığı oyunlara ilgi göstermiyorsa ve katılmıyorsa,
• Konuşmada akranlarının gerisinde kalmışsa ya da garip biçimde konuşuyorsa,
• Bazı sözleri tekrar tekrar ve ilişkisiz ortamlarda söylüyorsa,
• Sallanmak, çırpınmak gibi garip hareketleri varsa,
• Hep kendi bildiğince davranıyorsa,
• Bazı eşyaları döndürmek, sıraya dizmek gibi sıra dışı hareketler yapıyorsa,
• Günlük yaşamındaki düzen ve rutin değişikliklerine aşırı tepki veriyorsa
bir hastaneye başvurmanız ve çocuğunuzun otizm spektrum bozukluğu açısından değerlendirilmesini istemeniz gerekebilir (Tohum Otizm Vakfı).
Kaynakça
Kring, A., Johnson, S., Davison, G. ve Neale, J. (2015). Çocukluk Dönemi Bozuklukları. M. Şahin (Ed.). P. Özdemir (Çev.). Anormal Psikolojisi. (12. Baskı, s.391-441). Nobel yayınevi.
Tohum Otizm Vakfı, Otizm Spektrum Bozukluğu El Kitabı, https://www.tohumotizm.org.tr/wp-content/uploads/2019/07/Otizm-Spektrum-Bozuklugu-El-Kitabi.pdf adresinden 18.09.2021 tarihinde alınmıştır.
Tohum Otizm Vakfı, Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?, https://www.tohumotizm.org.tr/otizm/otizm-spektrum-bozuklugu/ adresinden 18.09.2021 tarihinde alınmıştır.
