OKUL FOBİSİ NEDİR?
OKUL FOBİSİ NEDİR?
Okula başlayan çocuk doğduğundan beri içinde bulunduğu en güvenli alan olan aileden ayrılır. Bazı çocuklar bu dönemi sağlıklı bir şekilde atlatırken, bazıları için kaygılı bir dönemdir. Okul fobisi; okula devam etmede veya okulda bir günü tamamlamakta zorlanma olarak tanımlanmaktadır. İlk kez 1913’te Jung tarafından “nörotik reddetme” olarak açıklanmış, 1941 yılında Johnson ve arkadaşları tarafından “okul fobisi” terimi kullanılarak açıklanmıştır. Ülkemizde okul fobisinin görülme sıklığı kız ve erkeklerde eşittir. Okul fobisi her yaş grubunda ortaya çıkabileceği gibi küçük yaştaki çocuklarda görülme sıklığı daha fazladır.
OKUL FOBİSİ BELİRTİLERİ
Çocuk açık bir biçimde okula gitmek istemediğini dile getiriyor olabilir. Karın ağrısı, kusma, ishal, baş ağrısı, baş dönmesi, yüz renginin solması, terleme, boğaz ağrısı, sırt ağrısı, eklem ağrısı, göğüs ağrısı, çarpıntı, nefes darlığı, görme bulanıklığı, yürüme güçlüğü, ateş ve sık idrara çıkma çocuğun okula gitme konusundaki kaygısıyla ilişkilendirilen fizyolojik belirtilerdir. Baş ve karın ağrısı en sık görülenlerdir. Genellikle sabahları ya da okula gitmesi istendiğinde somatik şikayetler ortaya çıkabilir. Çocuk okulla ilgili olumsuz düşüncelere sahip olabilir. İçe kapanık ve uyumsuz olabilir.
OKUL FOBİSİ NEDENLERİ
Okul fobisinin nedenleri anne ve bebek arasında kurulan ilişkiye dek uzanır. Anne bebeğin yalnızca birincil ihtiyaçlarını karşılamaz aynı zamanda bebeğin korkularını yok eder. Bebeğin dış dünyada karşısına çıkan yeni bir şeye vereceği tepkiyi anne belirler. Anne ve bebek arasında bağımlı ilişki kurulmuşsa, vaktinin çoğunu annesiyle geçiriyor ve onunla sosyalleşiyorsa okula göndermeyi evden uzaklaştırma olarak algılayıp olumsuz düşünceler oluşturur. Bazı durumlarda okula dair kaygısı olan çocuk değil anne olup “Sen okuldayken seni özleyeceğim. Birlikte çok güzel vakit geçiriyoruz” gibi ifadelerle çocuğun olumsuz düşünceler oluşturmasına neden olur. Çocuk okula gitmeyi annesine ihanet etmek olarak anlamlandırabilir.
Aile üyelerinden birinin hastalığı veya kaybı, ailedeki tartışmalı, gergin ve huzursuz ortam, boşanma, kardeş doğumu ya da kıskançlık gibi durumlar da okul fobisini tetikler. Çocuk okulla ilgili çevreden duyduklarını içselleştirir. Okulla ilgili değerlendirme yapar. Değerlendirme olumsuz ise okulla ilgili korku geliştirir. Örneğin büyük çocukların okulla ilgili olumsuz deneyimlerini anlatıp şikayet etmesi okulun kötü yaşantıların olduğu güvensiz bir yermiş gibi düşünmesine neden olup korku geliştirebilir.
Çocuk okula başladıktan sonrada okul fobisi gelişebilir. Okulda öğretmenin yanlış tutumu, kapasitesini aşan etkinlikler, okul değişikliği veya okuldaki diğer çocuklarla yaşanan güçlükler, çocuğun zorbalığa uğraması vb. birçok neden okul fobisini ortaya çıkarır.
OKUL FOBİSİ TEDAVİSİ
Çocuk okula başlamadan önce onu hazırlamalıyız. Okulun olumlu yaşantıların olduğu, yeni birçok şey öğrenebileceği ve arkadaşlarıyla eğlenceli vakit geçirebileceği bir yer olduğunu anlatmalıyız. Çocuğun okulla ilgili dile getirdiği olumsuz değerlendirmelerini dinleyip olumluya yönelik açıklamalar yapmalıyız.
Okula gidileceği gün normal bir günmüş gibi davranılmalı, fobi anımsatılmamalıdır. Çocuğun bağımlı ilişkisi olduğu ebeveyni yerine diğerinin bırakması daha uygun olabilir. Ebeveynlerin okula gitme konusunda tutarlı davranması gerekir.
Okul fobisi olan çocuğun en kısa sürede okula dönmesi sağlanmalıdır ama zorlanmamalıdır. Zorlama durumu çocuğun kaygısını arttırır, kabuslar görmesine neden olabilir. Bu durum okul müdürü, rehberlik ve psikolojik danışma uzmanı ve öğretmenlerle paylaşmalı, iş birliği içinde olunmalıdır.
Okul fobisinin tedavisinde psikososyal ve psikofarmakolojik yaklaşımlar tedavinin önemli adımlarıdır. Psikososyal yaklaşımlar oyun terapisi, psikodinamik psikoterapi, aile terapisi ve bilişsel davranışçı terapiyi (BDT) içermektedir. Günümüzde BDT ve ilaç tedavisi okul fobisi tedavisinde en sık kullanılan yaklaşımlar olarak öne çıkmaktadır.
Okul fobisi, birçok ruhsal bozukluğun belirtisi olarak karşımıza çıkabilir. Okul fobisinin çocuklarda, özellikle sosyal ve eğitim başta olmak üzere, kısa ve uzun dönemde gelişimi olumsuz etkilediği bildirilmektedir. Okul ile iş birliği içinde olup uzmandan yardım alınarak okul fobisi ortadan kaldırılmalıdır.
Kaynakça
Bahalı K., Tahiroğlu, A. Y. ve Avcı A. (2009). Okul reddi olan çocuk ve ergenlerin klinik özellikleri.
Bahalı, K. Ve Tahiroğlu, A. Y. (2010). Okul reddi: Klinik özellikler, tanı ve tedavi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2(3).
Efilti E. (2015). Anksiyete bozuklukları. Avşaroğlu S. (Ed.). Çocuklarda ve ergenlerde gelişimsel ve davranışsal bozukluklar (ss:170-172). Vize Yayıncılık: Ankara.
Soysal, Ş. ve Bodur, Ş. (2004). Bir büyüme masalı: Okul korkusu. Türk Tabipler Birliği. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 13(6), 234-236.
